Met enige ergernis heb ik gisteren naar het programma Labyrint van de VPRO gekeken. Dat ging over de gevaren van nanotechnologie: het programma gooide nanodeeltjes, wetenschap, consumentenproducten en zo nog wat op een hoop; voerde een wetenschapper met een eng meetapparaat op en liet de kijker achter met de boodschap ‘we weten het ook niet precies, maar mischien gaat u er dood aan’. Tsongejonge…
Is dat nodig, angst zaaien zoals het TV programma Labyrint gisterenavond deed? Nee natuurlijk. Ok, voor een fabrikant grote hoeveelheden nanodeeltjes aan consumentenproducten toevoegt moet hij aantonen dat er geen ongewenste bijeffecten zijn voor de gezondheid of het leefmilieu. Dat moet de overheid controleren en reguleren. Alleen: die verantwoordelijkheid geldt voor alle nieuwe toevoegingen in producten.
Als je een discussie over nanotechnologie start, moet je wel even helder definieren wat je met het begrip ‘nanotechnologie’ bedoeld, en wat met het begrip ‘nanodeeltjes’. Die twee begrippen werden gisteren door Labyrint vrijelijk synomiem gebruikt, maar hebben bij nadere beschouwing maar in beperkte mate iets met elkaar te maken. Het resultaat van die verwarring is dat Nanotechnologie in een bedenkelijk daglicht wordt gezet, wat onterecht en vooral erg onverstandig is.
In het TV programma werd het gevaar van nanodeeltjes onderstreept door een deskundige die met een meetapparaat in de hand het aantal nanodeeltjes in de lucht registreerde. In een ander verband noemen we dat fijnstof, maar nu even niet. Die metingen waren ‘zorgwekkend hoog’. Vooral in een werkplaats waar met nanocoatings werd gewerkt. Gevaar! Daar werd zelfs een meting van 60.000 bereikt. Wat ze er pas in de online discussie bijvertelden: die meting was gedaan vlak naast een slijpproces. En erger: de meting is twee keer gedaan: een keer bij het slijpen van een plaatje met nanocoating en een keer zonder nanocoating. Het resultaat: vrijwel gelijk.
Bij navraag gaf de deskundige in de online discussie achteraf ook toe dat waarschijnlijk geen enkele van de door haar gemeten nanodeeltjes in de lucht daadwerkelijk door nanotechnologie gemaakt is. "tja, nanodeeltjes zitten gewoon in de lucht en daar worden we nu 85 mee".
En daar zit de crux: er zit een belangrijk verschil tussen nanodeeltjes en nanotechnologie. Nanodeeltjes komen van nature overal voor (denk aan zeezout op je lippen als je op het strand loopt). En ze worden ook door mensen gemaakt, vooral door verbandingsmotoren (fijnstof dus). Dat heeft met nanotechnologie niets te maken, dat doen we al 100 jaar. Dient het meten van nanodeeltjes in de lucht in deze reportage over de gevaren van nanotechnologie enig ander doel dan angst zaaien? Ik vraag het me af.
Overigens is intussen de term ‘nano’ aan inflatie onderhevig. De meeste mensen denker er al onbewust ‘Ipod’ voor. En tref je het op een product aan, dan is het vaak bedacht door de marketingafdeling. Het is altijd waar, want in elk product zitten hele kleine deeltjes. Met "Aloe Vera"! Geen idee wat het is, maar het klinkt belangrijk dus zal het wel goed zijn.
Nanotechnologie in de wetenschappelijke praktijk is heel wat anders. Daar gaat het bijvoorbeeld om het maken van extreem kleine detectoren waarmee ruimtetelescopen zoals Herschel metingen in het heelal kunnen doen, of de ontwikkeling van quantum-bits waarmee in de toekomst computers nog extreem veel sneller kunnen worden. Eigenlijk is Nanoscience een beter woord: daardoor kunnen onderzoekers zien hoe bacterien zich op nanoschaal gedragen en zo besmettelijke ziektes beter bestrijden. Voor het eerst kunnen wetenschappers ook onderzoeken hoe individuele moleculen zich in een cel gedragen. Dat is cruciaal voor de ontwikkeling van effectievere medicijnen met minder bijwerkingen. Ook komen we er zo wellicht achter hoe DNA precies werkt in de cel.
Nederland doet het wetenschappelijk heel goed in Nanoscience, met bijvoorbeeld het Kavli Instituut in Delft en Mesa+ in Twente. Om het goed te kunnen blijven doen is maatschappelijke draagkracht nodig. Discussie is goed, maar onnodige paniek zaaien over de gevaren van nanotechnologie helpt niet echt.
Laten we ons gezond verstand bewaren, investeren in goed wetenschappelijk Nano-onderzoek en de commerciele sector goed controleren en reguleren waar het welzijn in het gedrang komt. Wellicht terechte zorg over nanodeeltjes doet helemaal
niets af aan het belang en het nut van onderzoek aan nanotechnologie, en de kansen die dat schept voor onze kennis-gedreven economie.
niets af aan het belang en het nut van onderzoek aan nanotechnologie, en de kansen die dat schept voor onze kennis-gedreven economie.
Als we ons onterechte angst laten aanpraten voor nanotechnologie door TV programma’s als Labyrint, zetten we het Nederlandse onderzoek internationaal vele stappen terug en missen we een voor de toekomst economisch zeer belangrijk kennisdomein. Dat is nogal een hoge prijs.
Leuk blog n.a.v. labyrint van gisteren. Ik ben het wel enigszins met je eens dat de nadruk wellicht wat veel op het gevaar lag. Maar begrijp me niet verkeerd, er is wel iets om over na te denken. Tuurlijk moet elk product dat op de markt komt veilig zijn. Maar er is wel degelijk een verschil met nanotechnologische toepassingen. Op nanoniveau reageren stoffen nu eenmaal anders dan op groter niveau, daarom gaan de toxicologische wetmatigheden niet op en is het onduidelijker of nanodeeltjes schadelijk niet of nu.
Probleem is alleen dat een nanodeeltje ergens toebehoort aan de nanotechnologie, net als een krachtige microscoop. Maar die microscoop is natuurlijk niet gevaarlijk… dit onderscheid is alleen zo lastig aan te brengen.
Dank Rick. Goed te zien dat Labyrint de discussie online in ieder geval niet schuwt. We zijn het eens over het mogelijke gevaar van nanodeeltjes denk ik. En ja, ook dat het onderscheid lastig is om aan te brengen. En daarom reageer ik wat feller op jullie, dan bijv op het NOS journaal een tijdje terug. Adel verplicht :->