Meestal maak ik me niet zo druk rond ‘Opening Academisch Jaar’. In Delft is het evenement helemaal gericht op de studenten die aan een spannend nieuw avontuur beginnen: hun studie. Ik vind het geen heel geschikt moment om signalen af te geven aan Nederland en/of de Nederlandse politiek. In de kakofonie van alle verschillende boodschappen is de kans niet zo groot dat je boven het ruis-niveau uitstijgt. Voor een minister, een baan waarin je constant onder vuur genomen wordt, ligt dat natuurlijk wezenlijk anders. Voor spindoktoren rondom ministers zijn momenten zoals Opening Academisch Jaar riskante momenten. Veel partijen vragen om aandacht met hun boodschap en er is een luisterend oor van de journalistiek. Ik snap dat de spindokter die situatie wil beheersen, maar dit jaar vroeg ik me wel af: was de prijs niet te hoog?
Voor de spindokter ligt de oplossing voor de hand: gewoon zelf een stevig verhaal naar buiten brengen. In dit geval lijkt het er op dat communicatiemensen van de minister er voor gekozen hebben om de NOS zondag een primeurtje te geven: bij de Opening in Tilburg, maandag, zou de minister aankondigen dat ze het Bindend Studie Advies (BSA) wil verlagen tot maximaal 40 punten. Natuurlijk, het zou kunnen dat de enige reden voor de aankondiging is dat de minister begaan is met het welzijn van studenten. Maar dat niemand in het Hoger Onderwijs of in de Tweede Kamer voor maandag ook maar iets van dit plan afwist, roept wel vragen op. En die keus voor 40 ook.
De universitaire wereld, overvallen door dit nieuws, reageerde gisteren met verbijstering. Want die BSA, een norm die eerstejaars moeten halen in het eerste jaar, die was toch afgedwongen door de regering? In een poging de uitval van studenten te verkleinen en het studietempo te vergroten? Want uitstel en langstuderen, dat is te duur. Bovendien, het werkt ook nog: de uitval is een stuk lager en het aantal studenten dat in 4 jaar de bachelor haalt gaat de laatste jaren omhoog.
De keus van 40 punten is sowieso opmerkelijk. Een jaar telt 60 punten, en er zijn momenteel tussen de 400 en 500 bachelor studies in Nederland met een BSA boven de 40. De overgrote meerderheid zit op 45. Had de minister de BSA gemaximeerd op 45, dan was er veel minder ophef geweest: ik heb even geteld en dat treft het maar een stuk of 20 studies. Nu treft het 400-500 studies, op vrijwel alle universiteiten. Geeft die verlaging van 45 naar 40 een cruciale verlichting voor de studenten? Of zou het gekozen zijn om de ophef erover zo groot mogelijk te krijgen? Met deze keus lijkt me dat je de schijn zwaar tegen hebt.
Feit is dat dit een krachtig frame was dat uitstekend heeft gewerkt. Een frame kent drie rollen: held, schurk en slachtoffer. Hier is de minister held die opkomt voor de slachtoffers (de studenten). De universiteiten zijn de ‘schurk’. Je kon vooraf uittekenen dat er boze en verontwaardigde reacties zouden komen uit de universiteiten, en ook verraste reacties van politici uit Den Haag. Dat is nieuws en het drukte alle andere boodschappen op de dag van Opening Academisch Jaar naar de achtergrond. Of dat doelbewust was zullen we nooit weten, maar de manier waarop de boodschap tot stand kwam roept op z’n minst die verdenking op.
Zoals vaak met een goed frame is er wel nevenschade, je betaalt er een prijs voor. Je kunt je voorstellen hoe die student zich nu voelt die afgelopen jaar moest stoppen met 41 punten. En die medewerkers van universiteiten die hoopten dat er rond de start van het academisch jaar wat aandacht zou komen voor een verlichting van de nijpende situatie op universiteiten, die zijn nu heel boos.
Want zo werkt framing als tool om media-dynamiek te sturen. Het werkt als een dolle, maar uiteindelijk schaadt het de relaties, creëert het boosheid en cynisme. Ministerie en universiteiten moeten namelijk wel weer samen verder. Dat roept de vraag op: was dit het waard?
Michel
