Ik was lichtelijk verbaasd toen ik hoorde dat BNR het ‘debat’ gaat uitzenden tussen Maurice de Hond en Ab Osterhaus. De Hond had ‘de wetenschap’ uitgedaagd tot een debat, en Osterhaus heeft dat helaas geaccepteerd. BNR kon de verleiding blijkbaar niet weerstaan daar een podium voor te bieden. En dat vind ik zorgelijk, want Maurice de Hond is geen wetenschapper, maar eerder iemand die ik een anti-wetenschapper zou noemen. En net als met deeltjes en anti-deeltjes: als je die laat botsen, dan hou je niets over. Alleen schade.
Anti-wetenschap
Eerst maar even wetenschappers en anti-wetenschappers. De essentie van wetenschap is dat je iets niet zeker weet. Wetenschappers stellen een hypothese op en proberen dan bewijs te vinden dat die hypothese NIET waar is. Als dat niet lukt, dan is het ‘waar’. Voorlopig althans: de zwaartekrachtwet van Newton stond lang overeind, tot Einstein liet zien dat ie soms, voor sterren en planeten, niet voldeed. Zijn relativiteitstheorie was lang onaantastbaar, tot de quantum-onderzoekers ontdekten dat ie op het kleinste niveau niet met de quantum-mechanica te rijmen valt. Wetenschap is in feite gestoeld op zoeken naar wat niet waar is, zo werkt wetenschappelijke vooruitgang. Het instrument daarbij, al is het zeker niet perfect, is peer reviewed publiceren.
Zeker weten
Tegenwoordig is er een invloedrijke groep mensen, met daaronder complotdenkers, antivaxxers, 9-11 ontkenners etc, die precies het omgekeerde doet. Ze weten juist wel iets heel zeker en ze zoeken in de wetenschap naar precies die onderzoeken die hun gelijk bevestigen. Andere dingen negeren ze, zelf wetenschappelijk publiceren doen ze niet, en vaak claimen ze dat gevestigde wetenschappelijk instituten (zoals het RIVM) niet deugen. Het is precies het omgekeerde van wat wetenschappers doen, vandaar mijn term: anti-wetenschap.
Ongelijke strijd
Anti-wetenschappers willen heel graag met de wetenschap in debat. Ze creëren daarmee dezelfde statuur voor hun anti-wetenschap, ze mogen namelijk op gelijke voet in debat. En dat wint de anti-wetenschapper bovendien op z’n sloffen, want je weet het immers ‘zeker’ en je opponent niet. Het is doodeenvoudig de wetenschapper dood te slaan met een eindeloze stroom verzamelde, al dan niet obscure, feitjes. Van de journalist in het midden, die weinig tijd heeft zich echt te verdiepen, heb je als anti-wetenschapper weinig te vrezen.
En als de wetenschap niet wil (terecht), dan roep je heel hard: ‘zie je wel, ze durven niet. Ik heb gelijk’. De anti-wetenschap wint dus altijd. Daarbij hanteren ze een heel effectieve communicatiestrategie die ik in dit satirische blog al eerder heb uitgelegd.
De luisteraar verliest
De uiteindelijke verliezer is de luisteraar, die hierdoor niet geholpen wordt te ontdekken wat ‘waar’ is en wat niet. Die verliest uiteindelijk het vertrouwen in wetenschappelijke instituten en ook in de journalistiek. En daarmee dient BNR onbedoeld een populistische agenda, die op zoek is naar macht door het vertrouwen in instituties te ondermijnen: rechters, overheid maar vooral: wetenschap en journalistiek. Als je wilt weten waar die agenda naar toe leidt, dan hoef je alleen maar naar de andere kant van de oceaan te kijken.
Verdiep je
Waarmee ik overigens niet wil zeggen dat je mensen als Maurice de Hond geen podium mag geven. Dat mag best, maar verdiep je er dan echt in. Als hij zich op wetenschap beroept, analyseer dan wat hij zegt (zoals bijvoorbeeld hier gebeurt). Ofwel, zoals naar verluidt Prof. Journalistiek Jonathan Foster het formuleerde: “If someone says it’s raining and another person says it’s dry, it’s not your job to quote them both. It’s your job to look out the window and find out which is true.”
Het kan dan overigens best zijn dat De Hond op aspecten gelijk blijkt te hebben. We weten nog heel veel niet over dit virus en het is normaal dat bij iets nieuws de inzichten in eerste instantie alle kanten op schieten. Soms spreken ze elkaar ook tegen, dat hoort bij wetenschap. Het duurt even voor er wetenschappelijke consensus ontstaat, dat kan niet anders. En dan kan het best zijn dat iemand die het al heel vroeg ‘heel zeker weet’ achteraf op een onderdeel gelijk blijkt te hebben. In de wetenschap heet zoiets ‘toeval’.
Kortom, dit ‘debat’ een podium geven is echt een slecht idee. Wetenschap leent zich niet voor debat, maar voor kritische analyse. Om een metafoor van Mark Rutte te gebruiken: wetenschap is een breekbaar vaasje. Het is bovendien de natuurlijke bondgenoot van goede journalistiek, want allebei zijn ze op zoek naar de waarheid (zie ook dit eerdere blog). Dus BNR, doe wat je moet doen: duik in het onderwerp, zoek het goed uit en bevraag De Hond zo je wilt net zo kritisch als je anderen bevraagt. Maar laat je journalistieke platform niet misbruiken en annuleer dit ‘debat’.
Michel
Photo by Frank Busch on Unsplash
PS: Ik heb de comments hieronder even gesloten. Er kwamen heel veel erg lange betogen binnen over virologie, gaarne daarvoor een ander plekje zoeken…
Ik ben geen fan van de Hond en zeker niet Engel, maar RIVM/OMT heeft veel steken laten vallen en daardoor de oorzaak dat er veel kritische geluiden. Deze instituten gaven zeker niet de indruk open te staan voor kritiek dus gingen niet wetenschappelijk te werk.
Een wetenschapper moet elke bias trachten uit te sluiten. Valt niet mee want die hebben we allemaal. Is het werkelijk zo dat alleen wetenschappers recht van spreken hebben plus het alleenrecht op de/een waarheid? Verwarren we dan niet intelligentie met opleiding want niet iedereen die hoog opgeleid is, is ook werkelijk intelligent.
Dat men vertrouwen heeft in instituties is een aanname, in mijn geval een onjuiste. Zo heb ik, niet door niet-wetenschappers maar juist door mensen die beweren wetenschap te bedrijven, alle vertrouwen in hen verloren door ongekend geblunder en verregaande corruptie.
Inderdaad vereist de wetenschap een kritische analyse maar helaas onttrekt de rivm zich hier al maanden aan door te weigeren hun bronnen ,waarop zij zich baseren , te onthullen. Zij beweren keer op keer zich op De Wetenschap te baseren maar welke dat is? Zij zijn hierin uitermate stellig, tegenspraak of zelfs bevraging wordt niet geduld want zij weten het. Is dat nu net niet hetgeen u Maurice de Hond verwijt?
Hi Michel, waarschijnlijk zal het debat tussen Osterhaus en De Hond geen grote inhoudelijke bijdrage leveren. Toch is het nog steeds van belang om andere zienswijzen naar voren te brengen. Dit is een journalistiek uitgangspunt waartegen alle media in mijn optiek gedurende de hele crisis gezondigd hebben. Mij valt op dat alleen het geluid van RIVM, virologen e.d. en de overheid in de media naar voren wordt gebracht. Alle andere geluiden worden genegeerd en/of monddood gemaakt door opmerkingen zoals “u bent geen viroloog” of “iemand die ik eerder een anti-wetenschapper zou noemen”. Tegelijk mochten mensen als Anne Wensing, Jan Kluytmans, Ernst Kuipers, Patricia Bruijning, Diederik Gommers, Bert Slagter, Ab Osterhaus enz wel in alle praat progamma’s optreden en daarbij heel veel niet onderbouwde uitspraken doen. Sterker nog, in veel gevallen klopte er niets van hun opmerkingen. Als je wil kan ik er wel een paar aan je sturen.
Om De Hond onwetenschappelijk en het RIVM wetenschappelijk te noemen gaat mij wel wat ver. Sinds het begin van de Coronacrises hou ik me als statisticus bezig met het bestuderen van de data. Hierbij heb ik alleen de officiële bronnen zoals die van het RIVM tot mijn beschikking. Keer op keer bewijst het RIVM dat er van wetenschap geen sprake is. Zo wordt in de diverse presentaties aan de Tweede Kamer gerommeld met de weergave van gegevens en worden “modelvoorspellingen” gedaan zoals het aantal benodigde IC bedden en waarbij wordt geclaimd dat 23.000, 44.000 en vervolgens 35.000 IC opnames door de lockdown zouden zijn voorkomen. De lijnen van no lockdown vliegen de grafieken uit. Deze modellen zijn niet getoetst tegen de werkelijkheid of gecheckt tegen verifieerbare indirecte data. Sterker nog: alles is geheim. Eind maart was al duidelijk dat de modellen van het Imperial College niet deugden. Dit zou op zijn minst tot vragen aan het RIVM geleid moeten hebben in de trant van: deugen jullie modellen wel?
Je modellen geheim houden en/of niet checken tegen werkelijke data is in het geheel niet wetenschappelijk.
Overigens spreek je jezelf tegen door te zeggen dat “het even duurt voor er wetenschappelijke consensus ontstaat”. In goede, integere wetenschap is er geen consensus.
Mvg, Fritsander
“Deze modellen zijn niet getoetst tegen de werkelijkheid of gecheckt tegen verifieerbare indirecte data. Sterker nog: alles is geheim”:
De methodes en R-scripts van de modellen van het RIVM zijn beschikbaar via de links op https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/hoe-berekeningen-bijdragen-aan-bestrijding-van-virus.
Het aantal IC-opnames varieert waarschijnlijk in de verschillende presentaties omdat nieuwe gegevens over het virus leidt tot het opnieuw berekenen van de aantallen, en dus andere cijfers. Dus nee, het is niet geheim.
“Deze modellen zijn niet getoetst tegen de werkelijkheid of gecheckt tegen verifieerbare indirecte data”: je stelde dat het geheim is, dan kan je ook niet weten of ze het wel of niet gecheckt hebben. Maar het is niet geheim en er worden al vaker gebruikte, in de wetenschappelijke literatuur gepubliceerde methodes gebruikt. Dus wat is je probleem?
“De Hond onwetenschappelijk en het RIVM wetenschappelijk te noemen gaat mij wel wat ver.”: hij stelt dat het beste interview dat hij gezien heeft over corona een interview is waarin Willem Engel en Ramon Bril onder andere stellen dat vaccinaties tegen luchtweginfecties niet helpen en dat het RIVM resultaten van studies achterhouden die hen niet goed uit zouden komen (de Pienter studie). Ik weet niet of ze nog niet online stonden (een week later in ieder geval wel) of dat zij niet goed gezocht hadden, maar de resultaten lieten niets zien wat het RIVM achter zou willen houden maar ook niets wat Engel zijn verhaal ondersteunde. Dus of De Hond goed kan inschatten wat wel of niet zinnig is als het gaat om informatie over het coronavirus waag ik dan toch te betwijfelen.
En De Hond heeft veel kritiek op de RIVM-modellen, speelt daarbij in diverse posts erg op de man (Wallinga), maar laat niet merken dat hij de modellen gezien heeft, gaat nauwelijks inhoudelijk in op hoe het RIVM precies gemodelleerd heeft en wat daar niet aan zou kloppen (behalve Maurice zijn probleem met datavertraging, maar daar wordt al voor gecorrigeerd in het RIVM-model).
“In goede, integere wetenschap is er geen consensus”: lijkt me sterk. Er is binnen de wetenschap consensus over dat de aarde ongeveer een bol is en niet plat, en het is niet zo dat het pas wetenschap is als ook de mensen die beweren dat de aarde plat is en daar allerlei theorieën over opschrijven ook ruimte krijgen om gehoord te worden.
Waarom zouden de data-analyses van de Hond niet wetenschappelijk zijn, en die van het RIVM wel? De Hond heeft wel vaker gelijk gehad met zijn statische analyses. Om het bedrijven van statistiek als “onwetenschappelijk” af te doen gaat wel erg ver. Onder wetenschappers bestaat juist veel onvrede over het gesloten bolwerk wat RIVM heet.
Beste Michel,
Ik heb de bijdrage en commentaren gelezen. Ik nodig je uit om morgen de uitzending te luisteren via bnr.nl/live.
Hartelijke groet, Mireille van Ark
Hoofredacteur BNR Nieuwsradio
Alle onzin van mensen die het vooral beter menen te weten laat ik aan mij voorbij gaan.
Stille groet,