Ik luister het liefst podcasts tijdens het koken. Op mijn vaste lijstje staat (naast uiteraard SpaceCowboys) ook de welbekende podcast ‘De Stemming van Vullings en Van der Wulp’, een mooi inkijkje in de wandelgangen van Den Haag en bovendien geestig. Vorige week vrijdag ging het even over Geert Wilders, die in de Tweede Kamer schande sprak over het feit dat Minister van VWS door anonieme bronnen in zijn eigen partij met ‘een aap’ vergeleken werd. De vraag was: ‘Waarom doet Wilders dat?”. Ik heb wel een vermoeden, want Geert Wilders kent zijn klassiekers. Dit is een variant van ‘I am not a crook”.
Luister maar naar het fragment in de podcast, zo rond 21m20s. Ik heb even geteld en in ongeveer een halve minuut zegt Wilders maar liefst zes keer ‘aap’ (en in de volgende quote een paar minuten verderop nog nog twee keer). De vraag die Vullings en Van der Wulp zijdelings in de podcast stellen: waarom doet ie dat? Is hij opeens begaan met de beeldvorming rondom deze minister (op wie hij meestal keiharde kritiek uit)? Nee, natuurlijk.
Dit is een variant van ‘het gevaar van ontkenningen’. Mijn favoriete illustratie van dit fenomeen komt van de Amerikaanse politica Christine O’Donnel, een in Nederland niet al te bekende republikeinse. In 2010 postte zij een campagnefilmpje:
Al ik mensen vraag wat ze van haar vinden, als ze haar zo zien, dan is het antwoord van de meeste: ‘tja, eigenlijk niks’. Maar zodra ze gaat praten wordt dat anders: ‘I am not a witch…’. Vanaf dat punt zit iedereen aan heksen denken. En ze zegt wel dat ze er geen is, ‘maar je gaat toch twijfelen’. En zo heb je geheel zelf een bedenkelijke associatie gecreëerd.
Dit fenomeen staat bekend als ‘I am not a crook’, uit een historische toespraak van de Amerikaanse president Richard Nixon. Door een beladen woord als ‘crook’ of ‘witch’ te gebruiken, roep je de emoties op, en die emotie associëren we daarna met jou. Het zwakke ontkennende ‘niet’, tja, dat doet niet zoveel. Het is een belangrijke les in mediatraining: pas op met ontkenningen.
Geert Wilders weet dit natuurlijk ook dondersgoed. Door zo vaak mogelijk ‘aap’ te zeggen in zinnen die over de minister gaan, versterkt hij die associatie, en de bijbehorende emotie. Dat hij er zijn (zogenaamde) afschuw over uitspreekt, dat betekent niks. Hij gebruikt daarbij overigens nog een trucje: het oorspronkelijke gebruikte woord in het gerucht was ‘Bokito’, wat een andere lading heeft dan ‘aap’. Door van woord te wisselen, verandert Wilders ook de associatie.
Het antwoord op de vraag ‘waarom doet hij dit?’ is dus eenvoudig. Het is een retorische truc om te proberen een politieke tegenstander te beschadigen. Of het werkt is een andere vraag. Bij mij werkt het in ieder geval averechts.
Michel
